Kazasker Manav İvaz Efendi’nin “Furûku’l-Usûl” Adlı Risalesinin Metin ve Tercümesi

Bu cali s ma, Kazasker Manav I vaz Efendi’nin fikih usulu sahasinda “Furuku’l-usul” adli risalesinin metin ve tercumesini konu edinmektedir. Eser her ne kadar hacim bakimindan kucuk olsa da furuk konularinin e s bâh ve’n-nazâir eserleri icinde de g erlendirildi g i bir donemde mustakil bir risale olarak yazilmi s , alanindaki sinirli cali s malardan biridir. Furuku’l-usul’un kime ait oldu g u konusu literaturde ihtilaflidir. Bazi kaynaklar Ş eyhulislam I bn Kemal Pa s a’ya (o. 940/1534) isnat ederken bazilari ise Kazasker Manav I vaz Efendi’ye (o. 994/1586) isnat etmektedir. Nitekim Muhammed b. Abdulaziz el-Mubârek risaleyi I bn Kemal Pa s a’ya nispet etmi s ve dort yazma nushaya dayali olarak tahkik etmi s tir. Tarafimizdan yapilan incelemede bu nushalara ilave olarak dort nusha daha tespit edilmi s ve konu bir makalede de g erlendirilmi s tir. Netice itibariyle soz konusu risalenin Manav I vaz Efendi’ye ait oldu g u sonucuna ula s ilmi s tir. Muellif XVI. asirda doneminin en gozde medreselerinde otuz yila yakin muderris olarak cali s masinin yani sira Bursa ve I stanbul kadili g i yapmi s tir. Di g er taraftan farkli araliklarla Anadolu ve Rumeli Kazaskerli g i vazifelerini icra etmi s tir. Ara s tirma konusu risaleyi de muderris oldu g u donemlerde kaleme aldi g i soylenebilir. Risale tek ba s ina Osmanli medreselerinde fikih usulu derslerinin nitelik ve ders materyali bakimindan hususiyetini gosteren bir resim gibidir. Bu resim Osmanli fakihlerinin kendilerinden once yazilan usul literaturune hâkim olarak onlari s erh, hâ s iye, ta’lik ve risalelerle aciklayip ozetlediklerini gostermektedir. Muellif, risalede kirk be s ba s likta doksana yakin s ekil bakimindan benzer, hukum bakimindan farkli fikih usulune dair kavrami ozetle tanimlamakta ve bir misal ile aralarindaki farklari aciklamaktadir. Zira muellif risalenin giri s inde istifade ederken hatirlatici, anlatirken de yardimci olacak ve her duzeydeki o g rencilerin kolayca ezberleyebilece g i mahiyette olmasina gayret etti g ini belirtmektedir. Bu bakimindan gunumuz lisans ve lisansustu ilahiyat o g rencilerinin fikih usulu alaninda istifade edebilecekleri bir ders materyalidir. Yararli olaca g i du s uncesiyle bu risale yeni nushalar i s i g inda gozden gecirilerek tercume edilmi s tir.