Arap Edebiyatında Eğitici Bir Edebî Tür Olarak Makâme ve İbnü’l Verdî’den Salgın Dönemlerine Ait Bir Örnek

Arap edebiyati icerisinde hicri dorduncu asirda bir edebi tur olarak ortaya cikan makâmeler, baslangicta vaaz ve hitabe ozelligi tasimaktayken, zaman icerisinde egitici, ogretici, yerine gore de eglendirici metinler olarak kaleme alinmislardir. Bu makalede ele alinan Ibnu’l Verdi’ye ait en-Nebâ ‘Ani’l-Vebâ isimli makâmenin de daha cok egitici, ogretici yaninin on planda oldugu gorulmektedir. Eserin en az edebi yonu kadar, hatta ondan daha da kiymetli tarafiysa; dunyanin en agir veba dalgalarindan biriyle yuz yuze oldugu bir yuzyilda kaleme alinmis olmasi ve eserin satir aralarinda hastaligin hedefindeki Islam cografyasinin ve Islam toplumunun bir donemine dair onemli tarihi, kulturel veriler icermesidir. Ibnu’l Verdi’nin bu makâmesi, ilk kez Turkce ’ye cevrilerek icerik analizine tabi tutulmustur. Dongusel olarak insanligin yolunu kesen bu salgin hastaliklarin toplumlarin sosyolojisinde ve insan psikolojisinde derin izler biraktigi gercegi, on dorduncu yuzyilda yasamis ve kendisi de taundan olmus, kiymetli bir Islam âliminin gozunden degerlendirilmeye calisilmistir.