Kantçı Töz-İlinek Kategorisinden Hegelci Yabancılaşma Kavramına, Unutulan Bağlantı: Fichte’de Bilincin Yabancılaşması

Bu makalede, Fichte’nin yabancilasma terimiyle neyi ifade ettigini ve bu yolla yabancilasma kavraminin, Kant ve Hegel arasinda onemli bir baglantiya isaret ettigini gosteriyoruz. Fichte, yabancilasma kavraminin felsefi temellerini insa eden ilk filozoflardan olsa da; yabancilasma deyince akla ilk Hegel gelir. Literaturde, Hegelci yabancilasma kavrami hakkindaki calismalara siklikla rastlanirken, Fichte’de yabancilasma kavramini inceleyen calisma bulmak oldukca zordur. Literaturdeki bu acigi kapatma gayesiyle yazdigimiz bu makalede, yabancilasma kavrayisimizin derinlesmesine de katki sunmayi amacliyoruz. Bu calismada, bilincin yabancilasmasinin ‘ben’ idealine yabanci olmak anlamina geldigini; ‘ben’in, Kant’ta bir mantik illuzyonuyken, Fichte’de butun olgusal dunyaya icerigini veren seye donustugunu; yabancilasma olgusunun, Kantci iliski kategorilerinin ‘ben bilinci’ uzerinden yeniden duzenlenmesinde kendini gosterdigini ve Fichte’nin yabancilasma terimini sadece toz-ilinek kategorisi baglaminda ifade ettigini gosteriyoruz. Ardindan, Hegelci ve Fichteci yabancilasma anlayislarini karsilastiriyoruz. Sonucta, Fichte’nin, yabancilasmayi, bilincin ozgur etkinlik oldugunu anlayamamasi olarak; ozel baglamda ise, yabancilasmayi, ‘ben’in kendini, itkilere sahip bir toz olarak koymasi olarak ele aldigini gosteriyoruz. Bu anlamda yabancilasmanin itkileri yadsiyan sonsuz bir caba icerisine girmekle asilabildigini ve ‘ben’in kendini sonsuz bir caba olarak tanidigini belirtiyoruz. Hegel’in, yabancilasma kavramini tarihsellestirerek, Fichte’nin eylemsellik vurgusunu iliskisellik vurgusuna cevirdigini ve iki filozofun da, bilinci toz olarak degil, iliskisellik veya eylem olarak anlayarak yabancilasmayi astigini savliyoruz. Kant ahlaki ve empirik dunyayi bir araya gelmeyecek sekilde ayirmakta ve bu iki dunyanin birlesmesini bir umuda baglamakta; Fichte onlari birlestirmek icin ‘ben’i sonsuz bir caba olarak anlamaktadir. Hegel ise Fichte’nin sonsuz cabasini, tarih icinde gerceklesebilen sonlu bir cabaya cevirerek efendiyi yok etmektedir, ancak efendi hayattaysa bu tespit, yabancilasmayi asmanin onune gececek bir eylemsizlik anlamina gelmektedir.