Gündelik pratikte kanıta dayalı tıp uygulamaları

Son yillarda gelisen "kanita dayali tip" kavrami; etkinligi bilimsel olarak gosterilememis ancak saglik hizmetlerinde gundelik pratige yerlesmis uygulamalar yerine etkinligi kanitlanmis uygulamalarin yerlestirilmesini ongoruyor. Gecerli ve guvenilir arastirma sonuclarinin tibbi uygulamalarin etkinligi konusunda hizmet sunanlara yol gosterici olmasi egitimci ve yoneticileri dusundurmekte. Ornegin dogum eylemi sirasinda bebegin rutin olarak monitorle izlenmesinin dusuk risk gruplarinda yarari gosterilemedigi ve operatif dogum riskini artirdigi kanitlandigi halde (1) dunyada hala yaygin olarak kullanilmaktadir. Tibbi arastirma sonuclarinin uygulanmasinda gozlenen bu gecikmelerin cesitli nedenleri vardir. Oncelikle konuya iliskin en guncel sonuclarin bulunmasi, elestirel olarak degerlendirilip sentezlenmesi ve hizmet sunanlara ulastirilmasi gerekir. Bu amacla gunumuzde arastirmalarin sistematik derlemeleri veya klinik uygulama yonergeleri artan bir hizla uretiliyor. Hazirlanan bu ozetler, arastirma sonuclarinin pratige yansimasi icin onemli bir ilk adim olsa da, yine de saglik hizmeti sunuculari tarafindan uygulanmalari istenen duzeyde degil. Etkinligi kanitlanmis uygulamalarin gundelik pratikte yer almasi "uzun surede yerlesmis davranislarin degismesini" ve buna yonelik ozel girisimleri gerektiriyor. Bu ozel girisimler; (i) yonetimsel/mali duzenlemeler ve (ii) hizmet sunucularin bireysel davranis degisikligini hedefleyen etkinlikler olarak iki bolumde incelenebilir (2). Yonetimsel duzenlemeler Degisim icin uygun kosullarin yaratilmasini icerir. Bu duzenlemelere ornek olarak toplam kalite yonetimi yaklasimlari, fizik yapida degisiklikler veya zorlayici yasal duzenlemeler (mal praktisin sorgulanmasi, vb.) sayilabilir. Mali duzenlemeler, istenen hizmetler icin odullendirme veya uygun olmayan hizmetler icin cezalandirmayi icerir. Hizmet sunucularinin bireysel davranislarinda degisikligi hedefleyen etkinlikler ise, cesitli egitim veya denetim etkinlikleridir (egitim materyallerinin dagitilmasi, workshop/konferanslar, egitim ziyaretleri, yerel liderlerin egitici olmasi, gorsel-elektronik hatirlaticilarin kullanilmasi, yerel karar surecleri, denetim/geri-besleme ile hastalara yonelik girisimler). Bireysel davranis degisikligini hedefleyen girisimlerin ne kadar etkili oldugu konusunda cok kesin bulgulara sahip degiliz. Bunun nedeni bu konuyu arastiran calismalarin genelde metodolojik acidan yetersiz olmalaridir. Şimdiye dek yapilmis arastirma sonuclarina gore (3):