De arbeidsmarkt van hoger opgeleide bèta’s

Het CPB (2005) analyseerde dat de lonen van hoger opgeleide beta’s verhoudingsgewijs niet zijn toegenomen in recente jaren. Ook andere indicatoren - zoals het percentage moeilijk vervulbare vacatures - laten geen noemenswaardige verschillen zien tussen hoger opgeleide beta’s en hoger opgeleide niet-beta’s. Dit lijkt erop te wijzen dat beta’s misschien wel schaars zijn, maar niet schaarser (geworden) dan niet-beta’s. Aan de andere kant zijn er geluiden uit de samenleving over een toegenomen schaarste aan betatechnici. Dit noemt het CPB de "betapuzzel". Het CPB opperde twee mogelijke verklaringen. Ten eerste is bij beta’s wellicht meer dan bij niet-beta’s sprake van een internationale arbeidsmarkt en worden de lonen niet in Nederland maar internationaal bepaald. Ten tweede bestaat er niet zoiets als de beta en is er op deelmarkten misschien wel sprake van loonstijgingen en grotere schaarste. Om enige helderheid in de betapuzzel te creeren, is in dit rapport onderzocht; of indicatoren voor schaarste bij hoger opgeleide beta’s afwijken van niet-beta’s; of vraag, aanbod en loonvorming wellicht anders op elkaar reageren op de arbeidsmarkt voor hoger opgeleide beta’s dan op de arbeidsmarkt voor niet-beta’s; of er tekorten zijn aan hoger opgeleide beta’s in vergelijking tot niet-beta’s en of die tekorten in de toekomst zijn te verwachten. Hoofdconclusie De belangrijkste verklaring voor de betapuzzel is zeer waarschijnlijk een combinatie van de twee hypotheses die het CPB (2005) reeds opperde: niet elke beta is hetzelfde en er is bij beta’s meer sprake van een internationale arbeidsmarkt. Met het verschil, dat het CPB voornamelijk doelde op een internationale loonvorming als gevolg van concurrentie op arbeidsmarkten en afzetmarkten, terwijl vooral het aanwezige buitenlandse arbeidsaanbod op lokale arbeidsmarkten een rem lijkt te zetten op de vertaling van schaarste aan Nederlands betapersoneel in hogere lonen. Omdat de mogelijkheid tot inzet van buitenlandse arbeidskrachten sterk verschilt tussen sectoren en beroepen, geldt dit tegelijkertijd niet voor alle beta’s. Mede daardoor fluctueren de lonen in de bouwsector meer dan in de chemische sector. Een aanvullende verklaring voor de betapuzzel is dat beta’s minder gevoelig zijn voor de hoogte van het loon dan niet-beta’s. Werkgevers zullen daardoor eerder kiezen voor andere instrumenten dan een sterke loonstijging om schaarse beta’s aan te trekken, bijvoorbeeld opleidingsmogelijkheden.