مادر جانشین و روایی استفاده از آن در درمان ناباروری بر اساس اخلاق سودگرای قاعدهنگر

پیش‌زمینه و هدف: انگیزه داشتن فرزند باعث شده افرادی که قادر به فرزندآوری نیستند، روش‌های گوناگون کمکی تولید مثل را تجربه کنند. رحم جایگزین از جمله روش‌هایی است که معمولا پس از آزمودن سایر روش‌های کمک باروری، به دو شکل جانشینی جزیی و جانشینی کامل، مورد استفاده زن و شوهر نابارور قرار می‌گیرد. استفاده از روش جانشینی کامل که مادر جایگزین تنها مسؤول بارداری جنین حاصل از لقاح اسپرم و تخمک زن و شوهر نابارور است با چالش‌های مختلفی روبرو است که از جمله آن‌ها، روایی یا ناروایی اخلاقی آن است. پرسش اصلی در بررسی اخلاقی استفاده از رحم جایگزین آن است که آیا می‌توان با استفاده از آموزه‌های نظام اخلاقی سودگرای قاعده‌نگر، عمل زن و شوهر نابارور، همچنین مادر جایگزین را به لحاظ سودی که از رهگذر آن متوجه آنان و جامعه می‌شود، اخلاقی دانست. روش: این پژوهش به صورت توصیفی و تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای انجام و تلاش شده، پس از توضیح مفاهیم و مبانی ناباروی و اخلاق سودگرا، روایی اخلاقی استفاده از رحم جایگزین در دستگاه اخلاقی سودگرای قاعده‌نگر بررسی و تبیین شود. یافته‌ها: از آنجاکه در دستگاه اخلاقی سودگرای قاعده‌نگر، ملاک در اخلاقی‌بودن، وجود سود جمعی برای یک عمل و قرارگرفتن آن در چارچوب یک اصل اخلاقی است، تأثیر متغیرهای مختلف اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی از یک سو و تنوع افراد مؤثر و متأثر از روش مادر جایگزین، از سوی دیگر، سبب می‌شود نتوان حکمی کلی در سودمندی عمومی این روش برای جامعه صادر کرد و آن را در ضمن یک اصل اخلاقی مورد پذیرش، همچون ایثار، جای داد. هرچند بدون شک، استفاده از این روش در شرایط مختلف و نسبت به برخی از افراد، از سودمندی قابل ملاحظه‌ای برخوردار است.