امنیت حج در دورۀ حکومت فاطمیان از تصرف مصر تا پایان دولت المستنصر بالله (358-487 ق)

دولت فاطمیان، (حک:  297ـ 567ق) پس از فتح مصر در ســال  358قمری، به مدت بیش از دو قرن، بر یکی از شــاهراه‌های مهم اعزام حجاج، تسلط و به تبع آن مسئولیت تأمین امنیت آن را بر عهده داشــت. تسلط بر این شاهراه از این لحاظ اهمیت داشت که دامنە نفوذ و تسلط فاطمیان، علاوه بر مصر، به شــام، حجاز و مراســم حج نیز کشیده شد و برای مدت مدیدی این دولت شیعی  اسماعیلی، نفوذ قابل توجهی در برگزاری مراسم حج داشت. در این مقاله با طبقه‌بندی و تحلیل داده‌های گردآوری شــده از منابع دســت اول، کارنامه و عملکرد فاطمیان در مقوله امنیت حج، در مهمترین سال‌های حکومت آنان، بررسی شده است. طبق یافته‌های این پژوهش برای این مهم، دو دوره تاریخی را می‌توان در نظر گرفت. فاطمیان، از تصرف مصر در سال 358قمری تا نیمه دوم حکومت الحاکم بأمرالله، (سالهای آغازین قرن پنجم هجری) به دلیل توانایی‌های نظامی و اقتصادی توانســتند با برطرف کردن مشکلات پیشین، امنیت مناسبی را برای حجاج مناطق تحت فرمان خود فراهم کنند؛ اما از اوایل قرن پنجم هجری، به دلایلی چون متزلزل شــدن موقعیت آنان در شام، و همچنین بحرانهای اقتصادی و سیاسی، به تدریج از توان آنان برای تأمین امنیت حجاج کاسته شد.