NEDEN BOR? BORUN ÇEVRE İLE İNSAN, HAYVAN VE BİTKİ SAĞLIĞI AÇISINDAN ÖNEMİ

Gelecegin petrolu olarak nitelendirilen bor, Turkiye’nin en onemli yeralti zenginliklerinden biridir. Bor, dunya bor rezervinin %63’ne sahip Turkiye’de maden ihrac urunleri arasinda ilk sirada yer almaktadir. Bor minerali ham olarak kullanilabildigi gibi genel olarak rafine bor bilesiklerine ve uc urunlere donusturuldukten sonra da kullanim alani bulmaktadir. Bor kirliligi Turkiye acisindan onemli bir sorundur. Bor madenleri ve borik asit tesislerinden kaynaklanan atiklar kirliligin esas kaynaklaridir. Tesislerden yuksek bor iceren (yaklasik 1500 mg L⁻¹) atik sular goletlere bosaltilmakta, bu bolgelerdeki topraklarda ve yetistirilen bitkilerde yuksek duzeyde bor kirliligi gorulmektedir. Dunya Saglik Orgutu’ne gore icme suyunun bor icerigi 0.1-0.3 mg L⁻¹ arasinda degismektedir ve gida olarak bor beslenmesi 1.2 mg gun⁻¹ duzeyinde olmalidir. Avrupa Gida Guvenligi Otoritesi (EFSA) icme sularinin gunluk bor beslenmesine 0.2-0.6 mg gun⁻¹ duzeyinde katki yaptigini ifade etmektedir. Turkiye’de 1998 yilinda yayinlanan Cevre Bakanligi Su Kirliligi Kontrol Yonetmeligi’nde icme sulari icin verilen bor limiti 1 mg kg⁻¹’dir. Bitkiler icin gerekli olan ancak 1 mg L⁻¹’den fazla bor icerigine sahip sularin sulamada kullanilmasi bitkilerde ve topraklarda sorun yaratabilmektedir. Insanlar yiyeceklerinden, icme sularindan ve bazi tukettikleri urunlerden (kozmetik, deterjan, sabun vs.) bora maruz kalmaktadir. Bu derlemede borun tarim icin onemi, cevresel etkileri ile hayvan ve insan sagligi uzerine etkileri irdelenmistir.