ÇERNOBİL DUASI”NDA, ANLATI KAHRAMANLARININ FELAKET KARŞISINDAKİ GERÇEK/GERÇEKÜSTÜ TUTUMLARI

2015 yilinda Nobel Edebiyat Odulunu alan Svetlana Aleksiyevic, 26 Nisan 1986 yilinda Cernobil Nukleer Santralinin reaktorunde meydana gelen patlamanin yasamsal ve toplumsal sonuclarini, facianin birinci el taniklarinin anlatimlariyla dunyaya duyurmaya calismistir. Patlamanin oldugu gun, dort reaktor aktif durumdadir. Iki reaktorun de insasi surmektedir. 25 Nisan 1986’da dorduncu reaktor bakima alinir. Muhendis ve teknisyenler, guc kesintisine karsi onlem almak amaciyla bir deneye baslar. Deney, gece 23.00’da baslar ve 26 Nisan gecesi 01.23’de gerceklesmek uzere dugmeye basilir. Bu, nukleer felaketin baslangici olur. On milyon nufuslu Belarus’ta patlamadan sonra 485 koy ve kasaba yok olur. Her bes Belaruslu’dan biri radyasyon kontaminasyonu olan bolgede hayatini surdurmektedir. Bu, 2 milyon 100 bin insana tekabul etmektedir ve bunlarin 700 bini cocuktur. Yazar Cernobil Duasi (Gelecegin Tarihi) ’nda, Ukrayna’nin kuzey bolgesinde, Kiev yakinlarindaki Cernobil ussunde gorevli olarak calisan muhendis, teknisyen, isci, egitmen ve bunlarin aileleri ile baska alanlarda calisan pek cok kisiyle yuz yuze roportajlar yapmis ve bunlari “anlati” teknigiyle edebi/yazinsal bir verime donusturmustur. Anlatilarda, anlati kahramanlarinin karsi karsiya kaldiklari felaketi yorumlama bicimleri, hayatlarinin birdenbire degismesi uzerine dusunceleri, kendilerinin cektigi bedensel aci ve tukenislerin yaninda aile bireylerinin, cocuklarinin ve eslerinin tukenisleri karsisindaki tarifsiz ve umutsuz bekleyisleri 1.teklik kisi anlatimiyla verilmektedir. Bir dram ve belki de dram otesi bir agirligin yukunu tasiyan bu anlatilarda, anlati kahramanlarinin bazen felaketi “gercek sinirlari icinde kabullendikleri” bazen de “gercekustu” bir soylem cizgisine yaklasarak, kendilerini ruyalarinda ve hayallerinde yasiyor zannetmeleri, radyasyon felaketinin insan tutumlarinda meydan getirdigi en onemli degisikliktir. Anlatilarda, basta Sosyalist sistem olmak uzere teknolojiden kulturel alanlara, gundelik hayattan resmi  alanlara kadar; basit ve siradan olanlardan sanatsal ve estetik olanlara kadar her sey hakkinda sorgulamalar ve  fikir yurutmeler gelir karsimiza. Bu da  20. yuzyilin en buyuk felaketi karsisinda kalan bir toplumun, felaketin en agir yukunu ceken bireyleri tarafindan  hayat bilancosunun cikarilmis oldugunu gosterir. Makalede esas olarak Aleksiyevic’in felaketi bu anlatilar araciligiyla duyurma yolu irdelenecek, tercih ettigi anlatim biciminin kuramsal temelleri de tartisilacaktir. Ayrica anlati kahramanlarinin bir felaketin ardindan olusan ve travmatik etkilerle ortaya cikan  tutumlarinin gercek ve gercek ustu yonleri uzerinde durulacaktir.