De Amsterdamse herberg (1450-1800): Geestrijk centrum van het openbare leven

Centraal in dit promotieonderzoek staat de ‘herbergcultuur’ van Amsterdam in de vroegmoderne periode. De verschillende functies van het herbergwezen worden systematisch in kaart gebracht en gevolgd vanaf de late middeleeuwen tot het eind van de achttiende eeuw. Een ‘herberg’ was een openbaar toegankelijk drinkhuis waar alcoholische dranken werden getapt en geschonken voor kleinverbruik. Onder deze paraplu vielen in Amsterdam zowel deftige ‘herenlogementen’ als kleinere kroegen, eethuizen, wijnkelders en de zeeliedenlogementen. De drinkhuizen vervulden een breed scala aan functies. Ten eerste boden ze een warm, droog en veilig verblijf aan stedelingen en vreemdelingen, die er konden eten, drinken en meestal ook slapen. Daarnaast dienden herbergen als ontmoetingscentra voor velerlei soorten volk. Bepaalde herbergen waren gedifferentieerd naar bezoekers uit specifieke landen, steden of regio’s of naar seksuele geaardheid. Er bleven echter voldoende drinkhuizen bestaan waar verschillende soorten gasten elkaar tegen het lijf liepen. Dat kon leiden tot uitwisseling van nieuwsberichten, geruchten en politieke of religieuze denkbeelden. Een derde functie van de stedelijke herberg was van economische aard. Strategisch gelegen lokalen zoals veerhuizen waren steunpunten in het regionale transportnetwerk, terwijl een selecte groep drinkhuizen functioneerde als veilinghuis. Kooplieden konden bij waarden ook terecht voor goederenopslag, transport en andere dienstverlening. Vanwege deze drie kernfuncties – verzorgend en als centrum van sociabiliteit en zakelijke dienstverlening – was het Amsterdamse herbergwezen onmisbaar voor de stedelijke bevolking en vreemdelingen. Daarnaast hadden de drinkhuizen een eigen sociaal-economische betekenis binnen de stedelijke maatschappij. De waard met zijn gezin, personeelsleden en leveranciers leefden van de inkomsten uit hun werkzaamheden terwijl de stad en de hogere overheid verdienden aan de accijnsbelastingen. Ten slotte was het herbergwezen ook een op zichzelf staand cultuurverschijnsel, gevoelig voor modegrillen en een ‘barometer’ voor ontwikkelingen in de samenleving. Door de bedrijfsvoering en de meervoudige functies van de lokalen in kaart te brengen, zal er een fijnmazig beeld ontstaan van de herberg als centrum van het openbare leven in de vroegmoderne tijd.