RARE EARTH ELEMENT (REE) RESOURCES OF TURKEY: AN OVERVIEW OF THEIR FORMATION TYPES

Turkiye’nin nadir yer element (NYE) yatagi ve cevherlesmeleri, jeolojik ortamlari ve kokenine gore dorte ayrilabilir. Birincisi, hafif nadir  yer elementlerince (HNYE) zengin, karbonatit-alkali magmatitlerle iliskili yataklardir. En iyi bilinen ornekleri Kizilcaoren (Eskisehir) ve Kuluncak (Malatya) yataklari olup sirasiyla %2.9 ve %0.7 TNYE tenorune sahiptir ve La-Ce zenginlesmeleri tipiktir. Dusuk TNYE tenorune sahip Keban (%0.05) ve Divrigi (% 0.13) cevherlesmeleri floritce zengindir ve bu dort olusumun da NYE desenleri, floritlerdeki sivi kapanimlarin homojenlesme sicakligi ve tuzluluklari benzerdir. Ikincisi Bolkardagi bolgesindeki Triyas seylleri ve bunlardan olusan boksitlerdir. Bunlarda Agir Nadir Yer Element (ANYE) zenginlesmesi tipiktir, boksitler ve boksitlerin protoliti seyllerin TNYE tenoru yaklasik % 0.15’dir. Bunlar Cin’deki granitik kayaclarin uzerinde gelisen killerle iliskili “iyon adsorpsiyon tip” yataklara jeokimyasal acidan benzerdir. Ucuncusu, Canakli (Burdur) yatagi ile temsil edilen U, Th, ANYE ve manyetit, zircon, rutil vb. agir minerallerce zengin plaser tip yataktir ve ortalama %0.08 TNYE tenorune sahiptir. Dorduncu NYE potansiyel kaynagi fosforitlerdir. Bu kayaclar dunyanin buyuk NYE kaynagini olusturmakla birlikte, Turkiye’nin Kretase Mazidagi fosfatlari cok dusuk (40 pm) TNYE icermektedir ve acikca ekonomik degildir. Iyon adsorpsiyon tip yataklarin aranmasi ve isletilmesi surecinde halk sagligi problemi yasanmamasi nedeniyle, Bolkardagi yoresindeki NYE’ce zengin boksitlerin rezerv miktarlarinin arastirilmasi ve kazanim teknolojilerinin gelistirilmesi onemli gorulmektedir.