Furûku’l-Usûl Adlı Risalenin Âidiyet Sorunu Üzerine Bir İnceleme Risale Şeyhülislam İbn Kemal’e mi Ait Yoksa Kazasker Manav İvaz Efendi’ye mi?

Furuku’l-usul, furuk edebiyatinin ozellikle esbâh ve’n-nezâir kitaplari icinde yer aldigi bir donemde mustakil bir risale olarak yazilmasi bakimindan onemli bir eserdir. Bu risale, talebelerin ogrenmelerini kolaylastirmak uzere fikih usulu alaninda sekil bakimindan benzer, hukum bakimindan farkli kavramlari ozet bir sekilde kirk bes baslikta bir araya getirmektedir. Muhammed b. Abdulaziz el-Mubârek arastirmasinda risaleyle ilgili dort yazma nusha tespit etmistir. Bu nushalardan ikisi Ibn Kemal’e (o. 940/1534) biri Kazasker Manav Ivaz Efendi’ye (o. 994/1586) isnad edilmis, birinde ise muellif kaydi yer almadigi gorulmustur. O da soz konusu iki nushadan hareketle risaleyi Ibn Kemal’e nispet ederek tahkik etmistir. Yapilan incelemede soz konusu bu dort nushaya ilave olarak dort nusha daha tespit edilmistir. Bunlardan ikisinde muellif kaydi yer almazken birinde Kazasker Manav Ivaz Efendi’ye ait oldugu bilgisi vardir. Boylece Ivaz Efendi’ye isnad edilen nusha sayisi ikiye cikmistir. Bu durumda risalenin gercek muellifi Şeyhulislam Ibn Kemal (o. 940/1534) mi yoksa Kazasker Manav Ivaz Efendi (o. 994/1586) mi sorunu ortaya cikmistir. Ibn Kemal, yazdigi eserler ve yaptigi hizmetlerle cagini asan Osmanli âlimlerinden biridir. Turkce, Arapca ve Farsca dillerinde metin, serh, hâsiye ve risâle olarak sayisi bes yuze kadar ulasan eser kendisine isnad edilmektedir. Bazi eserlerde, cesitli sebeplerle kendisine isnad edilseler de hakikatte baska muelliflere ait oldugu tesbiti soz konusu olabilmektedir. Bu risale icin de boyle bir durumun oldugu soylenebilir. Zira Ibn Kemal’in risalelerini bir araya toplayan mecmualarda yer almamasi ve fikih usulune dair eserleriyle dogrudan bir iliskisinin olmamasi ilgili eserin Kazasker Manav Ivaz Efendi’ye ait olma ihtimalini guclendirmektedir. Bu calisma, soz konusu risalenin âidiyet sorununu inceleyerek, gercek muellifinin kim oldugunu tespit etmeyi amaclamaktadir.