Coeliac disease in endocrine diseases of autoimmune origin

Celiakia (inaczej: glutenozalezna choroba trzewna, enteropatia glutenowrazliwa, sprue nietropikalna) jest enteropatią zapalną jelita cienkiego o podlozu autoimmunologicznym, spowodowaną trwalą nietolerancją glutenu zawartego w zbozach, wystepującą u osob z predyspozycją genetyczną. Czestośc potwierdzonej histopatologicznie celiakii w ogolnej populacji doroslych, wedlug wynikow badan przesiewowych przeprowadzonych w Europie oraz Stanach Zjednoczonych, wynosi 0,2–1,0%. Wyniki dotychczasowych badan sugerują, ze ryzyko zachorowania na celiakie jest kilkakrotnie wieksze u pacjentow z innymi chorobami autoimmunologicznymi, jak np.: choroby autoimmunologiczne tarczycy (AITD), cukrzyca typu 1 (T1D) czy choroba Addisona. Powyzsze choroby wchodzą w sklad autoimmunologicznych zespolow niedoczynności wielogruczolowej (APS). Jedną z przyczyn wiekszej czestości wystepowania celiakii w APS, w porownaniu z ogolną populacją, jest prawdopodobnie wspolna predyspozycja genetyczna. U osob doroslych zdecydowaną wiekszośc przypadkow stanowią postacie atypowe i nieme. Wplywa to na opoźnioną i obnizoną wykrywalnośc choroby. Nierozpoznana i nieleczona celiakia moze prowadzic do wielu zaburzen, w tym m.in.: hematologicznych (niedokrwistośc), metabolicznych (osteopenia/osteoporoza), ginekologiczno-polozniczych (nieplodnośc, wzrost czestości samoistnych poronien, opoźnione dojrzewanie i wcześniejsza menopauza) i neurologicznych (migrena, ataksja, padaczka). Nieleczona celiakia zwieksza rowniez ogolne ryzyko zachorowania na zlośliwe nowotwory, w tym przede wszystkim na: chloniaka jelita cienkiego, gruczolakoraka jelita cienkiego, gardla i przelyku. Skuteczne leczenie (dieta bezglutenowa), wprowadzone wcześnie i kontynuowane przez cale zycie, zmniejsza ryzyko wystąpienia wymienionych powiklan.