SAĞLIK KURUMLARINA BAŞVURAN HASTALARIN ÖTANAZİYE BAKIŞ AÇILARI

Giris ve Amac: Kelime anlami “olme hakki” olan otanazi; iyi, guzel, tatli olum anlamlarina da gelmektedir ve aktif, pasif, dolayli, iradeye bagli, irade disi, medikal seklinde tipleri bulunmaktadir. Dunyada otanazi ile ilgili olarak farkli yasal uygulamalar soz konusundur. Ornegin Amerika Birlesik Devletleri’nin bazi eyaletlerinde ve Avustralya’da pasif otanazi; Isvicre, Belcika ve Hollanda’da aktif otanazi yasalken; Turk hukukuna gore otanazi yasaktir. Bu calismanin amaci birinci ve ucuncu basamak saglik kurumlarina basvuran hastalarin otanaziye bakis acilarini incelemektir. Gerec ve Yontem: Arastirma kesitsel tiptedir. 10-17 Ocak 2017 tarihleri arasinda Akdeniz Universitesi Tip Fakultesi Hastanesi ile Meltem, 2 Numarali ve Meydankavagi Aile Sagligi Merkezlerine basvuran 522 kisinin onami alinarak yuz yuze gorusme yontemi ile 17 sorudan olusan anket formu doldurulmustur. Hastalarin otanaziye bakis acilari ile ilgili onermeler bagimli degisken, sosyodemografik ozellikler ile kisinin cevresinde bakima ihtiyaci olan hasta ve/veya kanser hastasi bulunmasi durumu bagimsiz degiskenlerdir. Veriler SPSS18 yazilimi kullanilarak analiz edilmistir. Istatistiksel anlamlilik duzeyi 0,05 olarak kabul edilmistir. Calisma icin gerekli kurum izinleri alinmistir. Bulgular: Katilimcilarin 292’si (%55,9) kadin, 385’i (%73,8) evlidir. Grubun yas ortalamasi 45,1±15,7, en kucuk yas 16, en buyuk yas 80’dir. Egitim durumu lise ve uzeri olan 340 (%65,1), cocuk sahibi olan 377 kisi (%72,4) bulunmaktadir. Katilimcilarin 166’sinin (%31,8) cevresinde bakima muhtac hasta, 127’sinin (%24,3) cevresinde cok agri duyan kanser hastasi vardir. Katilimcilarin 234’u (%44,9) kendisi icin, 141’i (%27,0) aile ve yakin akrabalari icin otanazi istedigini belirtmislerdir. Katilimcilarin %42,7’si son donem kanser hastalarina ve tibben dindirilemeyen agrisi olan hastalara, %40,4’u bitkisel hayatta olan hastalara, %28,2’si bakima muhtac temel ihtiyaclarini gideremeyen hastalara, %26,6’si son donem AIDS hastalarina, %19,5’i agir psikiyatrik hastaligi olan hastalara otanaziyi uygulanabilir bulduklarini ifade etmislerdir. Otanaziyi kabul etme gerekceleri sirasi ile aci cekmemek (%70,0), bakimi ile ilgilenen kisilere sikinti vermemek (%55,0), yataga bagli yasamanin anlamsizligi (%49,6), tedavisi olmayan hastaliklara cozum (%35,7) ve aileye ve devlete maddi yuk olmamak (%37,4) olarak belirtilmistir. Otanaziyi kabul etmeme gerekceleri ise sirasi ile dini nedenler (%66,9), tipta yeni gelismelerin beklenmesi (%46,1), tibbin insanlari yasatmak icin var olmasi (%45,1), olumu hizlandirmanin anlamsizligi (%27,5), yasal yukumlulukler (%10,5) olarak belirtilmistir. 230 katilimci (%44,1) Turkiye’de otanazinin yasal alt yapisinin olusturulmasi gerektigini dusunurken, 424 katilimci (%81,2) ise Turkiye’de otanazi uygulanirsa suiistimal edilebilecegini belirtmistir. Kendilerine otanazi yapilmasini isteme durumu 45 yas ve altinda olanlarda (p:0,044), erkeklerde (p:0,048), bekârlarda (p:0,0001), cocuk sahibi olmayanlarda (p:0,0001), egitim durumu lise ve uzeri olanlarda (p:0,0001) anlamli olarak daha yuksek bulunmustur. Aile ve yakin akrabasi icin otanazi isteme durumu erkeklerde (p:0,018), bekârlarda (p:0,0001), cocuk sahibi olmayanlarda (p:0,0001), egitim durumu lise ve uzeri olanlarda (p:0,002) anlamli olarak daha yuksek bulunmustur. Ulkemizde otanazinin yasal altyapisinin olusturulmasi gerektigini dusunme durumu ise 45 yas ve altinda olanlarda (p:0,001), bekârlarda (p:0,0001), cocuk sahibi olmayanlarda (p:0,0001), egitim durumu lise ve uzeri olanlarda (p:0,0001), cevresinde bakima ihtiyaci olan hasta bulunmayanlarda (p:0,007) anlamli olarak daha yuksek bulunmustur. Sonuc ve Oneriler: Arastirma bulgularina gore katilimcilarin yaklasik yarisi kendileri icin otanazi hakki istediklerini belirtirken, soz konusu olan kisi yakinlari oldugunda bu oran yaklasik ucte bire dusmektedir. Otanaziye olumlu bakan grup genellikle genc, bekâr, cocuk sahibi olmayan ve egitim seviyesi yuksek olan bireylerden olusmaktadir. Cevresinde bakima muhtac hasta bulunan bireylerin yasal bir altyapi olusturulmasina katilmamalari ve bireylerin otanaziye karsi olma sebepleri arasinda dinin etkisinin yuksek oranda yer almasi dikkat cekici bulgulardandir. Otanazi tip etiginin dort ana ilkesi olan; otonomi, zarar vermeme, iyi olani yapma ve adalet ilkeleri isiginda ele alindiginda tartismasi ve karar vermesi zor bir konudur. Bu nedenle herhangi bir yasal altyapi olusturulmadan once toplum ve saglik calisanlari tabanli kapsamli calismalara ihtiyac vardir. Anahtar Kelimeler: Otanazi, olme hakki, acisiz olum, hastalar